KABINGUNGANE BOCAH
SAJRONE CERKAK BAPAK POLAH ANAK KEPRADHAH
ANGGITANE ANJRAH LELONO BROTO
(Dening: Ah.
Syahrul Rahmat/12020114047-2012 B)
Taun
2014 iki akeh sing nyebut minangka taun politik. Jalaran ing taun iki ana reformasi pamrentahan wiwit pilihan calon
legislatif lan uga pilihan presiden. Ing taun politik iki
akeh banget para calon politisi lan calon presiden nganaake kegiyatan amrih
dheweke bisa menang, kaya ta kampanye. Ing kampanye iku, para caleg lan capres
ngandharake visi lan misi uga janji-janjine menawa dheweke menang.
Ing
sajrone nyiapake kegiyatan kampanye iku, akeh wong sing dha katut melu. Kaya ta
kulawargane, masyarakat sekitare, lan para tokoh masyarakat uga pamrentah.
Salliyane nggawa pangaribawa sing apik, kagiyatan kampanye uga nggawa
pangaribawa sing ala. Kaya kang dilakoni
Ali, paraga sing bapake nyalon kades saengga dheweke melu kepradhah, sajrone
cerkak Bapak Polah Anak Kepradhah anggitane
Anjrah Lelono Broto kang kapacak ing kalawarti Jaya Baya edhisi 37, II Mei 2014.
Cerkak
Bapak Polah Anak Kepradhah anggitane
Anjrah Lelono Broto iki nyritaake kepriye kahanane Ali, paraga utama sing
bapake nyalon dadi lurah. Kerana tumindake bapake sing meksa kepengin dadi
lurah, saengga batine Ali saya bingung lan dadi pikirane. Meh saben dalu
dheweke melu melekan njagongi tamu lan esuke dheweke anggone sekolah keganggu
pelajarane. Kamangka iku dheweke wis kelas telu arep ujian. Kerana kesel awake
lan akeh pikirane kuwi, njalari dheweke semaput ing sekolah wektu esuk kuwi.
Miturut Abrams (sajrone Nurgiyantoro, 2007:165), paraga yaiku wong kang ana sajroning karya fiksi kang dening pamaca
digambarake nduweni nile moral lan pakulinan tartamtu kang kagambarake nalika
guneman utawa tumindak.
Sajrone
cerkak iki paragane ana papat. Yaiku Ali, Bapake, Ibune, lan kancane, Wargiyo.
Ali minangka paraga sing ulet, akas, lan ngabekti marang wong tuwane. Dene
Bapake minangk aparaga sing kedonyan kalungguhan. Ibune minangka paraga sing
sayang marang putrane. Lan Wargiyo minangka paraga sing seneng ngampangna lan
kurang tanggung jawab.
Kelir (setting) diarani uga landhesan kang
tegese tumuju marang panggonan, wektu, lan lingkungan sosial panggonan dumadine
lelakon kang dicritakake (Abrams sajrone Nurgiyantoro, 2007:216). Nurgiyantoro
sajrone bukune uga merang kelir adhedhasar unsur-unsur pokok, yaiku panggonan,
wektu, lan sosial. Kelir panggonan tumuju marang ing ngendi dumadine lelakon
kang dicritakake sajrone karya fiksi. Kelir wektu nduweni sesambungan karo
“kapan” dumadine lelakon kang dumadi sajrone karya fiksi. Kelir sosial tumuju
marang bab-bab kang nduweni sesambungan karo kahanan sosial masyarakat tartamtu
ing panggonan kang dicritakake sajrone karya fiksi. Katelune senajan nuduhake
marang prakara kang beda, nanging kasunyatane sumambungan lan padha-padha
ngaribawani siji marang liyane.
Kelir
sajrone cerkak iki karonce dening panulis maneka warna. Ing omah kang
suwasanane rame akeh wong dha melekan bengi rina, ing sekolah sing akeh ugas
minangka siswa, lan ing rumah sakit minangka panggonan tetambane Ali.
“Pak, njenengan iki mbok ya nyebut. Mungsuh Mas Hadi
kuwi kaya ta timun mungsuh duen!”meh sewulan kapungkur Ali manek-manekake
ngudhari apa kang bruwet ing sirahe menyang bapake.
… Alise tepung, bathuke njengkerut, Ali ora wani
nyawang raine bapake… (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.28)
Cuplikan ing ndhuwur nggambarake paraga Ali sing
pedhuli marang bapake. Menehi gambaran marang bapake menawa sida majeng lurang
ing desa kono. Nanging ature Ali malah ditampik karo bapake. Saka pacaturan ing
ndhuwur uga bisa didudut menawa kelir suwasanane tegang. Kerana Ali
manek-manekake matur marang bapake, ning malah kawangsulan sing ora kepenak. Alise tepung, bathuke njengkerut
nggambarake kahanane Ali sing wedi lan ora bisa ngomong apa-apa saking wedine.
“Kula ndherek mawon, Pak. Namung, kula wiwit keraos
yen kentun pelajaran sekolah gara-gara asring melekan,” saute Ali meh ora
keprungu. (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.28)
Saka ature Ali ing ndhuwur marang bapake, Ali uga
kagambarake minangka paraga sing nurut lan ngabekti marang wong tuwane. Ing
kono ana ukara sing nggambarake protes
marang bapake. Amarga dheweke anggone melu mbaturi melekan lan nyiapna
kabutuhane bapake kanggo majeng lurah nganggu pelajarane ing sekoah. Nanging menawa kadeleng saka ukarane, protes sing dikandhakna Ali tetep
nganggo unggah-ungguh sing apik.
Ali ora nyemauri guyonane Wargiyo. Awake kang lemes
isih sendhenan neng kursi tanpa daya. Mung lambene kang mesem. Alon-alon,
dheweke uga ndudhah isen-isene tase. Buku dhiktat Biologi kang kandhele sakgada
rujak pala methungul saka tas mblawuse.
“Aja maneh Biologi, Yo. Tugas Bahasa Inggris,
Matematika, lan Bahasa Indonesia ya durung dakjawil blas. Ora kober!” swarane
Ali Alon. (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.29)
Andharan ing ndhuwur nggambarake kelir suwasana,
wektu, lan panggonan. Panggonane ing kelas sekolahe Ali wayah esuk. Suwasanane
bingung lan pasrah. Ing kene panulis nggambarake kahanane Ali sing akeh bebane
utawa tugas-tugase kang durung dirampungake amarga dheweke asring melekan
nunggoni bapake. Aja maneh Biologi… Ature Ali iki nyetkakake kahanane Ali sing
bingung lan pasrah marang tugas-tugase.
Swara pating cruwet guyonan lan rasan-rasan kang
mili ninggalake Ali sing saya ora keprungu abane. Swara pating cruwet kuwi sak
kal dadi pating jlerit nalika manoni Ali rubuh saka bangkune. Awake adhem
njejet. Mripate merem dhipet. Kringet ndhlewer sajagung-jagung ndhlewer ing
bathuk, pilingan, uga gulune. Ali kang duweni awak ngiyeyet kaya-kaya kari
balung karo entutkuwi rubuh semaput. (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.29)
Andharan ing ndhuwur nggambarake suwasane kelas
wektu esuk sing rame mara-mara dadi tegang. Kagambarake ing ndhuwur nalika Ali
nyandhak tugas-tugase, kanca-kancane padha teka lan cecaturan rama karo
kancane. Ali sing sadurune pikirane bingung lan awake kurang istirahat mara-mara
semaput. Suwasana kelas tegang sanalika.
“His, cah cilik apene nguyuhi wong gerang! Kowe kuwi
ngerti apa? Apa kowe ngerti yen pendhudhuk kampung kene iki wis bosen dipimpin
kulawarga iku-iku bae.
…
“Bapak ki ya mikir masa depan. Mosok lakon mung
leren ndhuk bayan. Bapak ya pengin dadi luah. Sap ngerti, limang taun engkas
ana partai sing gelem nglirik ndadekake bapak caleg. (JB, edhisi 37, Mei 2014,
hlm.28)
Omongane
bapake Ali ing ndhuwur nggambarake menawa dheweke kepengin banget anggone
majeng lurah lan oleh kalungguhan sing luwih. Saengga dheweke tumindak sakarepe
dhewe. Pamrayoga saka putrane dhewe ora digagas. Suwasanane tegang.
“Hlaiyah.
Pinter pelajaran kuwi gawe apa ta. Sekolah kuwi sing penting rak ya ijazahe.
Mosok mengko yen awakmu kerja ditakoni bosmu, mbiyen ringking pira. …
“Kayadene
paribasan lawas sing saiki kuwalik, yen bapak polah kuwi anake ya kudu melu
kepradhah. Hahahaha…” guyune bapake Ali keprungu kaya gludhug ing mangsa
kasanga-kasepuluh. (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.28-29)
Pacaturan
ing ndhuwur nggambarake tumindake bapake. Kerana kekasepane sing gedhe, dheweke
malah paring ngendhokna semangate Ali sekolah. Dheweke malah ndoktrin putrane menawa sekolah iku
singpenting ijazane. Lan uga malik paribasan bapak polah anak kepradhah. Tegese
apa kang dadi kepenginane bapake, Ali kudu nuruti. Ora kena ora.
Bapake
Ali ngadeg nggejejer samburine. Mripate kaca-kaca. Meh sedina muput Ali durung
sadhar saka semapute… ngelingi Ali iku duwe gawan bayi yaiku lemah jantung.
Mripate bapak kang ngimpi dadi lurah terus nyaleg kuwi saiki kebak eluh…. Ana
rasa getun nalika ngguyoni Ali kanthi malik paribasan lawas, yen bapak polah
kuwi anake ya kudu melu kepradhah. (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.29)
Ing
ndhuwur nggambarake nalika bapake Ali ngerti menawa Ali semapute ing rumah
sakit ora sadhar-sadhar. Dheweke banjur ngetuni tumindake marang putrane.
Suwasanane teganglan sedhih. Tegang kerana Ali ora sadhar-sadhar lan sedhih
kerana ngetuni tmindake kapungkur marang putrane.
Ibune
Ali nangis ngguguk ing sisih dipan kelas telu sawijining rumah sakit … kambi
ngelus-elus bathukke Ali kang isih durung sadhar saka semapute, ibune Ali
mbisikake ukara-ukara kebak rasa asih ing kupinge Ali. (JB, edhisi 37, Mei
2014, hlm.29)
Andharan
ing ndhuwur nggambarake kawelasane Ibu marang putrane. Kepriye anggone ibune
Ali melas lan nresnani putrane.
“Lambemu,
ra usah nyandhak-nyandhak wong tuwa, Li!!” bocah lanang arambut kriting kuwi
rada mbesengut. “Eh, kowe wis nggarap tugas Biologi?” Ali gedheg isih lemes. “
Mbujuk. Kuwatir aku nyonto se!” senajan aku durung nggarap, pantang gawe
Wargiyo ndhemek-ndhemek njaluk sih kkawelasane liyan. Nanging yen ditawani ya
ora nulak. Hehehehe…” (JB, edhisi 37, Mei 2014, hlm.28)
Pacaturan ing ndhuwur nggambarake Wargiyo,
kancane Ali sing sembrono lan nggampangake kuwajiban. Kamangka esuk kuwi wis
meh jam melbu pelajaran. Nanging tugas-tugase durung rampung.
Miturut Nurgiantoro (2007:165), senajan paraga sajroning cerita mujudake paraga
fiksi, paraga iku kudu urip kanthi cara kang wajar kaya manungsa kang nduweni
pamikir lan pangrasa. Paraga uga manggoni panggonan kang mathuk minangka media
kanggo nggambarake amanat, moral, utawa samubarang kang kanthi sengaja kepengin
ditujokake marang pamaca dening panulis.
Unsur sing ana ing carita fiksi pada
sinambetan. Ora bisa dipisah-pisahake. Kaya ing cerkak Bapak Polah Anak Kepradhah anggitane Anjrah Lelono Broto iki.
Antarane pamragan, watak, setting lan alure sinambetan.
Wekasane, saka cerkak Bapak Polah Anak Kepradhah anggitane
Anjrah Lelono Broto iki bisa didudut menawa unsur instrinsk siji lan liyane dha
sinambetan. Kaya dene Ali sing apik tumindake, ngabekti marang wong tuwane, amarga
nuruti kekarepane bapake saengga kondhisi fisik sing kurang turu lan pikiran
sing maneka warna saengga dheweke nganti opname ing rumah sakit. Kerana
sesambetane unsur struktural sing ana ing fiksi iku, saengga cerkak iki bisa
katulis kasusun kanthi apik lan lumakune alure bisa narik kawigatene pamaos.
Daptar rujukan:
Nurgiyantoro,
Burhan. 2007. Teori Pengkajian Fiksi. Yogyakarta: Gadjah Mada University
Press.
Cerita
Cerkak Majalah Jaya Baya edhisi 37, II
Mei 2014.
Posting Komentar